چند روز پیش آقای مهندس بهزاد رفاهی مطلبی رو در مورد دفترچه ی زنبورداری منتشر کردند. واقعیت اینه که این روزها هر کسی در هر زمینه ای انتقاد داره و هر جوری که دلش بخواد و هر کجا، فقط و فقط انتقاد می کنه! از قیمت شیر و گوشت تا سیاست خارجی...
خیلی کم پیش میاد که یکی یک بحث رو از جایگاه تخصصی خودش پیش بکشه و مورد بررسی قرار بده و از اون مهم تر برای مشکلاتی که بیان کرده راه حل های شفاف و مشخص کاربردی (ولو در حد پیشنهاد) ارائه بده.
مطلب آقای مهندس رفاهی خیلی خوب به کاستی های دفترچه زنبورداری و شاید به نوعی اعتبار و جایگاه زنبوردار پرداخته و دست آخر هم پیشنهاداتی رو براش ارائه کرده. به نظرم هر بند این مطالب ارزش مطالعه و تفکر رو دستکم در جایگاه یک عیب یابی موشکافانه و یک پیشنهاد کارشناسانه داره.
شما رو به خوندن این نوشتار دعوت می کنم:
پروانه های زنبورداری فعلی که توسط اتحادیه سراسری زنبورداران ایران زمین و اداره امور دام و طیور وزارت جهاد کشاورزی صادر میشود در واقع به منزله پروانه کسب و مجوز فعالیت در حوزه زنبورداری است.
متاسفانه یکی از نقدهای صنفی همیشگی زنبورداران عدم اعتبار دفترچه زنبورداری در مقایسه با پروانه کسب سایر صنف ها و شغل ها است و معمولا اولین سوالی که زنبوردار می پرسد این است که دقیقا گرفتن دفترچه زنبورداری چه مزایا و تسهیلاتی دارد؟. در اساسنامه و صدور دفترچه مزایای این دفترچه را ارائه خدمات و تسهیلات حوزه زنبورداری و همچنین اجازه کوچ و استقرار کلنی ها در مراتع ذکر شده است اما آن چیزی که عملا صورت می گیرد از عدم اعتبار قانونی لازم این دفترچه ها حکایت دارد و همیشه اعتبار اجرایی و قانونی این دفترچه ها برای زنبورداران جای سوال است.
یکی از نقدهای جدی دیگر به این دفترچه ها عدم درجه بندی دفترچه های زنبورداری است و برای همه زنبوردارن مبتدی، آماتور و حرفه ای با بیش از 30 سال سابقه یک نوع دفترچه صادر میشود که در شرایط کنونی صدور دفترچه ها به این شکل نقد جدی وارد است.
دفترچه زنبورداری اگر در یک چارچوب دقیق و مبتنی بر اولویت های صنعت زنبورداری صادر شود می تواند برنامه های کلان صنعت و همچینن جهت گیری های زنبورداری به عنوان یکی از بخش های تولیدی مهم حوزه کشاورزی در راستای سند توسعه راهبردی صنعت زنبورداری و اسناد و برنامه های کلان کشوری اثرگذاری بسیار بهتری داشته باشد اما در شرایط کنونی صدور دفترچه زنبورداری صرفا و تنها به عنوان منبع درآمدی برای اتحادیه سراسری و تعاونی ها تبدیل شده است و در عمل کارکرد چندانی متناسب با قابلیت های بالقوه آن ندارد و بایستی هرچه سریعتر زمینه ای برای ارتقا اعتبار قانونی و اجرایی این دفترچه ها توسط اتحادیه زنبورداری سراسری ایران زمین و با همکاری سازمان های دولتی از جمله جهاد کشاورزی، دامپزشکی و .. صورت بگیرد.
نحوه صدور و انواع دفترچه های زنبورداری در گروه بندی های مختلف یکی از پیشنهاداتی است که می تواند برای سامان بخشی به صنعت زنبورداری صورت بگیرد. به این صورت که زنبورداران بسته به یک سری شاخصه ها امتیاز بندی شده و در نهایت بسته به آن دفترچه با اعتبار و گرید مخصوص به خود دریافت کنند و طوری نباشد که همه زنبورداران تنها یک نوع دفترچه زنبورداری داشته باشند. دقیقا مثل آن چه که در صدور گواهینامه های رانندگی در دهه اخیر انجام شده است که براساس یک سری شاخصه ها گواهینامه رانندگی پایه یک، پایه دو، پایه سه و ویژه برای رانندگان صادر شد.
مزیت درجه بندی دفترچه های زنبورداری:
- سامان دهی تعداد شاغلین این حوزه و مدیریت ظرفیت اشتغال مطلوب صنعت زنبورداری براساس شاخصه های طبیعی و پتانسیل های زیرساخت هر منطقه و کشوری.
- صدور دفترچه ها فله ای نباشد و تنها صدور دفترچه به منزله منبع درآمد اتحادیه سراسری و تعاونی ها در نظر نگیریم. صنعت زنبورداری با توجه به پتانسیل های طبیعی همچون ظرفیت زنبور پذیری مراتع، زیرساخت های متنوع از ادوات و دارو ها و .. محدودیت های جدی دارد و بایستی به این مهم توجه کرد که با صدور ضابطه مند دفترچه زنبورداری زمینه اعتبار بخشی بیشتر به صنف فراهم میشود. صنعت زنبورداری بنگاه اشتغال مدیران و مسئولان نیست که به صورت بدون ضابطه بیکاران به بهانه اشتغال زایی و با مشوق هایی همچون وام و .. به این صنعت وارد شوند و گزارشات آماری مثبت سالانه ارائه نمایند.
- سامان دهی کوچ و استقرار کلنی ها - به این صورت که به زنبورداران با تجربه و کوچ رو یک سری تسهیلاتی در قالب مجوزات قانونی لازم برای استقرار و کوچ به مراتع ملی داده شود و یک سری زنبورداران بومی که ده تا بیست کلنی دارند تنها به خاطر بومی بودن نتوانند از استقرار کلنی های زنبورداران حرفه ای که صنعت زنبورداری به آن ها متکی است جلوگیری کنند. بلکه مجوز های کوچ متناسب با درجه دفترچه زنبورداری صادر شود (البته که این مهم نیازمند جلسات کارشناسی مختلف است تا جزئیات بومی و منطقه ای و قانونی آن کاملا بررسی شود وراه حل های عملی و کاربردی ارائه شود).
- تسهیلات، خدمات و .. متناسب با درجه اعتباری دفترچه ها باشد و همه زنبورداران از زنبوردار با 20 کلنی با زنبوردار حرفه ای که 200 کلنی دارد به یک شرایط سنجیده نشود بلکه بسته به خدمات و فعالیت هایی که در صنعت زنبورداری انجام شده است دفترچه صادر شود و تسهیلات متناسب دریافت کند. صرفا تعداد کلنی ها ملاک خوبی برای درجه بندی صدور دفترچه نیست بلکه شاخص های دیگری هم مهم هستند.
شاخصه های مهم در امتیاز دهی و درجه بندی صدور دفترچه ها: به هریک از شاخصه ها بسته به اهمیت و برنامه های سند توسعه راهبردی صنعت زنبورداری امتیاز خاص داده شود.
- سابقه و تجربه زنبورداری - بیشتر از 2 سال : 5 امتیاز - بیش از 5 سال: 10 امتیاز - بیشتر از 10 سال: 15 امتیاز و به همین ترتیب - امتیاز های داده شده صرفا برای روشن شدن بهتر موضوع است و قطعا جای بحث کارشناسی دارد. زنبورداری شغل اول است یا شغل دوم و یا سوم؟ قطعا به افرادی که زنبورداری شغل اول آن ها است بایستی امتیاز بیشتری داده شود چون محل امرار و معاش و کسب روزی آن ها تنها شغل زنبورداری است
- تعداد کلنی ها - صرفا تعداد کلنی ها مزیت نیست بلکه حتی میشود تعداد کلنی های مجاز زنبوردار رو بسته به نوع دفترچه مدیریت کرد - به طور مثال زنبوردار مبتدی که دفترچه زنبورداری درجه چهار دارد تنها مجاز به مدیریت حداکثر 20 کلنی باشد . اهمیت به این موضوع می تواند نگاه کیفی صنعت رو بر نگاه کمی صرف ارجح نماید و بیشتر از این که به تعداد کلنی ها توجه کنیم به راندمان تولید اهمیت داده شود و صرفا تعداد کلنی ها ملاک نباشد.
- تحصیلات مرتبط و یا کلا تحصیلات- تحصیلات آکادمیک یکی از مواردی است که می تواند با اهمیت آن زمینه اشتغال بیشتر فارغ التحصیلان با گرایش آکادمیک مرتبط با زنبورداری را فراهم نمود و سطح علمی کلی صنعت را با این مورد تا حدی ارتقا داد
- دوره های آموزشی معتبر - شرکت در دوره های آموزشی معتبر که زمینه ارتقا دانش فنی و بروز را مهیا می کند و ارائه گواهینامه های دوره آموزشی می تواند بسته به سح دوره امتیاز خاص خودش را داشته باشد. می توان با یک نگاه کارشناسی و علمی صرفا مدرک گرایی را رونق نداد بلکه زمینه ارتقا دانش فنی زنبوردار و در نهایت بهره وری را فراهم نمود
- راندمان تولید به ازای هر کلنی و تنوع محصولات - براساس نحوه امتیاز دهی به این بخش می توان نگاه کمی صرف را به نگاه کمی و کیفی محصولات زنبورستان های کشور مدیریت کرد.
- تقدیرنامه ها و نشان های کیفی - به طور مثال زنبوردار نمونه منطقه، شهر و کشوری بسته به اهمیت شون امتیاز خاص داشته باشد.
- واحد پرورش ملکه و تلقیح مصنوعی به طور ویژه تری پروانه زنبورداری خاص داشته باشند تا برای بحث استقرار و رعایت فاصله قانونی برای پرورش ملکه اولویت دار باشند.
- ارائه کتاب، مقاله، سخنرانی، حضور در کنفرانس ها و سمینارهای علمی مرتبط و به طور کلی ارتقا سطح علمی صنعت زنبورداری نیز می تواند امتیاز در دفترچه زنبورداری داشته باشد. البته که در نهایت اهمیت اصلی برای صدور دفترچه تولید محصول است نه تولید علم و ما تولید کننده نیاز داریم تا محقق اما در کل یک تولیدکننده با دانش بروزخیلی بهتر از زنبوردار کم دانش است. امتیازی که به هر بخش داده میشود نیازمند ساعات ها کار کارشناسی است تا متناسب با اولویت های صنعت زنبورداری و برنامه ها کلان صنعت باشد.
- ارتباط سازنده و مثبت زنبوردار با تعاونی ها و اتحادیه ها و شرکت در مجمع ها و .. امتیاز داشته باشد. تا زمینه مشارکت بهتر زنبوردار در فعالیت های تعاونی ارتقا یابد.
- بحث بسیار مهم تر از صرفا درجه بندی دفترچه ها امتیاز هر بخش و اجرای آن است. و اعتیار دفترچه ها نیز هر 2 یا سه سال باشد که متناسب با آن زنبورداری که در بخش های مختلف ارتقا داشته است بتواند ارتقا درجه دفترچه نیز داشته باشد. در نهایت نظارت بر اجرای آن با تعاونی های زنبورداری و با تایید معاونت امور دام و اتحادیه سراسری باشد. البته که همگی میدونیم که اجرای صدور این نوع دفترچه بسیار سخت است و حتی صدور دفترچه در شرایط کنونی نیز که هر 5 سال است و نیازمند دو امضا است گاها تا دو ماه زمان می برد اما قطعا این موضوع بایستی با توجه به اهمیت آن و ایجاد زیرساخت ها لازم و کاملا دقیق برآورد شود و الا قطعا در اجرا مشکل خواهد داشت.
- پیشنهادات فوق به هیج وجه کامل نیست و تنها یک ایده خام بوده و برای پخته تر شدن نیازمند ساعت ها جلسه کارشناسی با متولیان و مجریان و مدیران و با تجربه های صنعت زنبورداری است اما با توجه به کلیت آن که دفترچه های زنبورداری فعلی کارایی لازم را ندارد بایستی به سمت صدور دفترچه های زنبورداری درجه بندی شده برویم حائز اهمیت ویژه است که حتی در یک جلسه هیئت مدیره اتحادیه سراسری با حضور کارشناسان مورد بررسی قرار گیرد. و به زنبورداران دفترچه های با درجه مختلف داده شود به طور مثال: زنبوردار درجه یک، زنبوردار درجه دو، زنبوردار درجه سه و زنبوردار درجه 4 - قطعا زنبوردار مبتدی که سال اول است و چند کلنی خریداری کرده است باییستی از سطح 4 شروع نماید و به تدریج با افزایش سابقه و تجریه و .. به تدریج دفترچه های با درجه اعتبار بالاتر را کسب نماید. برای زنبورداران فعلی نیز می توان براساس مستندات و تجربه و .. دفترچه صادر شود. که قطعا با جلسات کارشناسی این موانع یکی یکی حل خواهد شد.
با احترام - بهزاد رفاهی - 27 مرداد 1398
آدرس کانال تلگرامی زنبورعسل: https://t.me/HoneyBeeIran
