خب مهدی! حالا پیشنهاد تو چیه؟ از کجا شروع کنیم و چطوری؟
نظر من همیشه با کار جمعیه، مخصوصا در زمینه ی کارهای اصلاحی. یعنی اگر تعاونی باشید که چه بهتر، اگه نشد چند تا رفیق با هم بشید، اگه نشد با یک نفر دیگه هم بنه ای بشید. ولی این به این معنی نیست که تنهایی نمیشه، اما آسیب هایی داره که تا حد زیادی قابل پیشگریه. اول بگم که چرا جمع، بعد مراحل پیشنهادیم رو توضیح میدم.
اما چرا جمع؟
- اصلاح نژاد همه ش با احتمالات سر و کار داره، وقتی ما چند نفر میشیم، کندوهامون چند برابر میشه، و احتمال وجود ملکه های درجه یک و اون هایی که ارزش گزینش دارن چند برابر میشه.
- یکی از آفت های اصلی اصلاح نژاد اینه که همیشه این امکان وجود داره که در جریان کار به همخونی برسیم، وقتی در زنبورستان همخونی داشته باشیم، هم کلنی ها بیشتر با مشکل مواجه میشن، هم در نهایت تولیدمون کم میشه. ولی وقتی چند نفر باشیم و دائم بین خودمون تبادل ملکه داشته باشیم. مشکلات مربوط به همخونی یا پیش نمیاد، یا خیلی به تعویق میافتن.
- مساله بعدی سرشکن شدن هزینه هاست. ملکه های مادری معمولا قیمت بالایی دارن، اگه از داخل ایران خریده بشن تا چند میلیون تومان و اگر از کشورهای خارجی خریده بشن ممکنه تا چندصد دلار (و حتی بیشتر) قیمت داشته باشن. از طرفی ملکه در روز تخم های بسیار زیادی میگذاره، یعنی چند تا پرورش دهنده ملکه به سادگی می تونن ازش استفاده کنن و مشکلی از بابت محدودیت در تعداد ملکه تولیدی از اونا پیش نیاد. حالا بهتر نیست که مثلا با چند نفر جمع بشیم و هر نفر مبلغی رو بگذاره و دو سه یا چهار ملکه مادری بخریم؟! یا اینکه هر کی برای خودش بخره، ولی از ذخایر دیگری هم استفاده کنیم.
- همیشه پرورش دهنده های ملکه با یک مشکل اساسی روبرو هستن. اون هم نرهای ناخالص و احیانا نامطلوب زنبورستان های همسایه ست. یکی از راه های عالی برای در کنترل آوردن نرهای منطقه، اینه که با چند نفر توی یک صحرا بریم. هر کسی نرهای خودش رو داره، و اینطوری منطقه از ژنتیک مطلوب ما اشباع میشه.
- ما هر چقدر هم که زرنگ باشیم از یک منظر می تونیم دنیا رو ببینیم، منابع اطلاعاتیمون محدوده، می تونیم تعداد محدودی کتاب یا مقاله رو بخونیم و بفهمیم، ولی با مطرح شدن دیدگاه ها و شنیدن اختلاف نظرها معمولا ابعاد یک مساله بهتر دیده میشه. از طرفی هر کسی علایق و منابع اطلاعاتی متفاوتی داره، پس با یک گردهمایی میشه به تجربیات یا نکاتی رسید که برای رسیدن بهش باید چندین سال تلاش می کردیم. این هایی که گفتم باعث میشه سرعت پیشرفت کار خیلی خیلی بالا بره. یک بده و بستون که توش علم و تجربه معامله میشه.
- قبلا گفتم اصلاح نژاد نیاز به یک برنامه بلند مدت چندساله (که هرگز تمام نمیشه) و مستمره. ملکه های ما حکم یک "خزانه پر از جواهرات نایاب" رو دارن که اگر از بین برن، دوباره پیدا کردنشون خیلی خیلی مشکله. حالا فرض کنید که زنبورهای دو نفر از پنج نفر که با هم دارن کار می کنن در اثر بیماری، سرقت یا سیل از بین برن. اونوقت اگر این ها از ملکه های همدیگه نداشته باشن و حالا نتونن این خسارت رو جبران کنن، تکلیف این کار چندین و چندساله چی میشه؟! جمع کمک می کنه زحمات ما به هدر نره و توی کار سرپا و سرحال باشیم.
- موفق ترین پرورش دهنده های جهان و ایران، اون هایی هستند که با زنبوردارای دیگه ارتباط تنگاتنگی دارن و با محققین دانشگاهی هم رفیقن. نمونه ش هم توی زنبوردارهای خارجی آقای یان استپلر و در پرورش دهندگان ملکه خانم سوزان کبی.
روش پیشنهادیم رو در ادامه آوردم، این چیزیه که چهار-پنج ساله می خوام بهش برسیم و تا حدی هم به نقاط مثبتی رسیدیم.
- یک سری ملکه اصل و نصب دار و خوب تهیه کنیم: اگه راستش رو بخواین بدون داشتن ملکه های خوب، کمی راه طولانی خواهد بود. برای رسیدن به هدف که چیزی نیست به جز تولید و درآمد بیشتر، دو تا چیز لازمه، شناسایی ملکه های عالی زنبورستان، دسترسی به یکی دو ملکه ی مادری (بریدر). مهم نیست از کجا آمده باشن، مهم نیست چطوری باشن. فقط این که بریدر واقعی باشن.
- ملکه مادری: ملکه ایه که حداقل یکسال سن داره و توی زنبورستانی که ازش آمده جزو بهترین ها بوده، در واقع به این دلیل یکسال از عمرش گذشته که تمام تست های مورد نظر فروشنده رو با موفقیت گذرونده و حالا هم آماده ی ارسال به مشتریه. اگر هدف فروش یک نژاد خالص هم باشه که یک سری چیزها بهش اضافه میشه، مثلا اینکه جفتگیری طبیعی داشته یا تلقیح مصنوعی، یا اگر آنالیزی از خصوصیات دخترهاش وجود داره و ...
- در کل دلیل قیمت بالای ملکه های مادری اینه که ممکنه از ملکه های اصلی زنبورستان شخص فروشنده باشن، و اینکه کیفیتشون از بقیه ملکه هاش خیلی بهتره (یا خالص تره). یعنی مثلا یک ملکه تجاری 30 تا 100 دلار قیمت داره، در حالی که یک ملکه مادری می تونه تا چندهزار دلار هم قیمت داشته باشه.
- یه نکته هم این که اکثر ملکه هایی که به کشور وارد میشن و به اسم لاین و یا بریدر فروخته میشن (گفتم اکثر، نه همه!) ملکه های تجاری ارزون قیمته. و اینکه یک زنبورستان مثلا 1000 تایی مگه چند تا ملکه مادری داره که هر کی بیاد صد تا ازش بخره! این ملکه های تجاری گرچه بعضی وقت ها خوب درمیان، اما توان انتقال صفات مطلوب خودشون ندارن.
- واقعا تهیه ملکه بریدر اصیل کار مشکل و پرهزینه ایه، و ممکنه شما به همین ملکه های معمولی که دست ملکه فروش هاست رضایت بدین و اشکالی هم نداره. اگر کمی بگردین ملکه های خوبی رو در همین کشور خودمون در زنبورستان های مختلف پیدا می کنید (از من نپرسید لطفا، بگردید!).
- تصویر پایین قیمت ملکه های مختلف رو در یک زنبورستان نشون میده. ملکه ی سمت چپی که بالاش نوشته تیپ 1، جفتگیری طبیعی در یک منطقه غیرایزوله س، که 80 یوروست. ملکه بعدی (تیپ 2) در یک جزیره ی کنترل شده جفتگیری کرده، ملکه بعدی (تیپ 3) ملکه ایه که تلقیح مصنوعی شده، ملکه تیپ 4 از ملکه هاییه که زمستان گذرانی کردن و لزوما ملکه خاصی نیستن، ولی خب جزو ملکه های خوب اون واحد به حساب میان و قیمتش 200 یوروست، و ملکه ی آخر، بریدریه که خاصه، و از بین ملکه های دیگه انتخاب شده. قیمتش 500 یوروست که به حساب یوروی آذرماه 1399 میشه 15 میلیون تومان! حالا حساب کنید چطوری طرف "50 تا" ملکه آورده و دونه ای "3 میلیون" به اسم بریدر می فروشه!
- توزیع ملکه بین اعضا: مرحله بعدی اینه که از اون بریدرها (ترجیحا یک ملکه نباشه) چندتا ملکه تولید کنیم و بین اعضا توزیع کنیم، مثلا به اندازه نصف ظرفیت زنبورستانشون. ملکه ها باید به جمعیت های یکسان و نسبتا خوب (مثلا 4 قاب) معرفی بشن تا سریع بالا بیان. حالا این ملکه ها چطوری جفت میرن؟ با نرهای کندوهای برتر خود زنبورستان. (لطفا ملکه هایی که نمی دونید چیه رو تکثیر نکنید و دست خلق الله ندین که پول زنبوردار خوردن نداره!).
- داده برداری: در آخر سال باید هر یک از کسایی که ملکه گرفتن، حداقل سه تا صفت رو از ملکه های قبلی خودشون و ملکه های جدید گزارش کنن. این صفت ها در جلسه ای که در گروهشون گرفتن مشخص شده. من این سه تا رو مشخص کردم: مجموع عسل تولیدی در سال، جمعیت کندو در اوج سال زنبورداری، و نیش زنی. اگه خدا بخواد رفتار نظافتی هم اضافه خواهد شد اما نه به این زودی...
- جمع آوری اطلاعات، جلسه گروهی و مشورت با کارشناس: اطلاعات که جمع آوری شد، یک جلسه بین خودمون میذاریم و بهترین کندوهای هر زنبورستان رو پیدا می کنیم، برترین ها میشن پدری، بعد از اون مادری، از دوسه کندو از مادری ها رو به افراد دیگه و از اون ها هم به همین تعداد زنبور خوب می گیریم. اگه لازم شد و تعداد زیاد بود، با یک کارشناس زنبور عسل یا یک کارشناس ژنتیک و اصلاح نژاد دام ارتباط می گیریم و از مشورتش استفاده می کنیم. و اینطوری برنامه پرورش ملکه سال آینده مشخص میشه. از اینجا به بعد می تونید دیگه ملکه هم بفروشید، چون می دونید چی دارید.
- معمولا همه روحیه چنین کارهایی رو ندارن، یکی که به قول معروف اینکاره س، باید بیافته جلو و زحمت جمع کردن و متقاعد کردن آدم ها رو بکشه. توی تهران آقای کلهر و آقای غفاری این روحیه رو دارن. کل کندوها رو از من بخوان هم تقدیم می کنم. شما هم چنین آدم هایی رو پیدا کنید.
- سال بعد همین کارها رو تکرار کنن: این مرحله مشابه مرحله قبله، با این تفاوت که ملکه هایی که هم خودشون خوب بودن، هم درصد زیادی از دخترهاشون شناسایی میشن و بهشون توجه ویژه میشه. اگر هر سال 3 تا 5 درصد نسبت به سال قبل رشد داشته باشید، عالی عمل کردین.
- برای هزارمین بار، اگر می خوایم موفق باشیم، بین همدیگه تبادل ملکه داشته باشیم.
